Kennaraskorturinn er landlægt vandamál

– Skúli Helgason ræðir leikskólamálin –

Meirihluti skóla- og frístundaráðs Reykjavíkur ákvað á dögunum að leggja til að stytta opnunartíma leikskóla borgarinnar frá og með 1. apríl næstkomandi. Almennur opnunartími yrði samkvæmt því frá klukkan 07:30 til 16:30 í stað 17:00. Einnig var lagt til að börn dvelji að hámarki níu klukkustundir á dag í leikskólanum. Í tilkynningu frá borginni segir að fyrirhuguð breyting byggi á tillögu stýrihóps um umbætur og skipulag leikskólastarfs en í honum eiga m.a. sæti kjörnir fulltrúar og fulltrúar leikskólastjóra og leikskólakennara. Talsverðar umræður hafa orðið um þessar hugmyndir og sitt sýnist hverjum. Vesturbæjarblaðið spjallaði við Skúla Helgason formann skóla- og frístundaráðs á dögunum. 

Skúli segir að í gögnum stýrihópsins komi fram að á undanförnum árum hafi dvalartími barna í leikskóla stöðugt verið að lengjast. Þetta hafi gerst á sama tíma og faglærðu starfsfólki hafi farið fækkandi. Fækkun fagfólks megi að mestu rekja til mun minni aðsóknar í leikskólakennaranám undanfarinn áratug. Skúli bendir á að stýrihópurinn telji að stytting opnunartíma muni draga úr álagi á börn og starfsfólk og styrkja faglegt starf þar sem skipulag daglegs starf verði markvissara og auðveldara að manna leikskólana. Á móti hefur verið bent á stytting skóladags leikskólans komi helst niður á fólki sem eigi erfitt vinnu sinnar vegna að ná í börn fyrir klukkan 16.30 þar sem margir vinni lengri vinnudag.

Færri koma inn en hverfa af vinnumarkaði

“Tilefni þess að við fórum að skoða þetta mál er einkum viðvarandi kennaraskortur á leikskólastiginu. Tillagan  tengist í raun aðgerðum okkar til að bæta starfsumhverfi fólks sem vinnur í leikskólunum en við höfum samþykkt fjölda aðgerða og varið vel á annan milljarð króna undanfarin tvö ár í að bæta aðbúnað starfsfólks og barna, t.d. með fjölgun starfsfólks á eldri deildum, fjölgun undirbúningstíma, stækkun leikrýmis, fjármagni til liðsheildarvinnu og margt fleira. En eftir stendur kennaraskorturinn sem er landlægt vandamál sem rekja má allt aftur til lagabreytingar 2008. Staðreyndin er sú að eftir að kennaranámið var lengt úr þremur árum í fimm hefur aðsókn að náminu dregist verulega saman. Um helmingi færra fólk stundar nú nám til kennsluréttinda en fyrir lengingu námsins. Þetta hefur leitt til nýliðunarvanda sem lýsir sér í því að mun fleiri leikskólakennarar láta af störfum vegna aldurs heldur en útskrifast úr kennaradeildum háskólanna. Við þetta má svo bæta að nú þegar eitt leyfisbréf til handa kennurum á öllum skólastigum er orðið að veruleika telja ýmsir að leikskólakennarar muni í auknum mæli sækja inn í grunnskólann þar sem vinnuumhverfið þykir að sumu leyti sveigjanlegra. Við erum mjög stolt af okkar leikskólum og því frábæra starfi sem þar fer fram og er að mörgu leyti á heimsmælikvarða. En við verðum að vera raunsæ með það að skortur á fagfólki leiðir til meira álags á alla starfsemina og við teljum það vera okkar skyldu að bregðast við því til að standa vörð um velferð barnanna og gæði starfsins.”

Innan við helmingur nýtir viðbótartímann

Skúli segir að við athugun hafi orðið ljóst að rúmlega helmingur þeirra foreldra sem kaupir viðbótartíma í leikskólum borgarinnar nýti hann ekki. “Önnur stór sveitarfélög hafa þegar breytt opnunartíma leikskóla á þennan hátt. Þar má nefna að hjá Akureyrarbæ, Reykjanesbæ og Kópavogsbæ hefur þessi breyting þegar verið gerð. Í Árborg var þetta skref stígið fyrir fjórum árum. Niðurstaða af könnun okkar á nýtingu þessa viðbótartíma er að foreldrar um 18% barna í leikskólum borgarinnar kaupa þennan tíma en aðeins um 8% nýta hann. Því hefur verið haldið fram að stytting leikskólatímans bitni mest á fólki sem er í viðkvæmari stöðu. Til dæmis einstæðir foreldrar. Þegar við fórum að kanna þetta kom í ljós að flestir þeirra foreldra sem kaupa viðbótartíma eða 73% er fólk í hjónabandi eða sambúð.”

Látum vinna jafnréttismat

Skúli segir borgarráð hafa ákveðið að láta vinna jafnréttismat á þessum tillögum áður en málið komi til endanlegrar afgreiðslu. “Við viljum leita eftir sjónarmiðum foreldra með sérstakri könnun og rannsaka eins nákvæmlega og kostur er hvaða áhrif breytingarnar kunna að hafa fyrir mismunandi hópa foreldra. Í því sambandi verður skoðað hvort rétt sé að fara í einhverjar mótvægisaðgerðir til að koma til móts við foreldra sem eiga erfiðast með að mæta breytingunum. Ég finn fyrir miklum stuðningi frá leikskólasamfélaginu og mér finnst vera vaxandi skilningur á málinu meðal foreldra. Ég er hins vegar ekkert undrandi á að umræður skapist um mál af þessu tagi. Þetta snertir fólk með ýmsu móti.” Skúli segir talsvert rætt um styttingu vinnudagsins um þessar mundir. “Reykjavíkurborg var með tilraunaverkefni af því tagi sem hafði góð áhrif og fleiri hafa unnið að þessu. Stytting vinnuvikunnar er mál sem kemur líka inn í kjarasamninga og það er metnaðarmál okkar að ná samningum um það við okkar viðsemjendur enda er þetta mál sem ég er sannfærður um að muni hafa góð áhrif á vinnuumhverfi og stuðla að fleiri samverustundum fjölskyldunnar.”

Leikskólarýmum fjölgað

Skúli segir að nú sé unnið kröftuglega að því að fjölga leikskólarýmum í borginni í tengslum við Brúum bilið aðgerðaáætlunina með það í huga að geta innan fárra ára boðið börnum leikskólavist strax að loknu 12 mánaða fæðingarorlofi. Á síðastliðnu rúmu ári hafi rýmum t.d. fjölgað um vel á annað hundrað með nýjum leikskóladeildum við fimm af leikskólum borgarinnar. Framundan er bygging nýrra leikskóla, viðbyggingar við eldri leikskóla og opnun ungbarnadeilda um alla borg. Hann nefnir væntanlega viðbyggingu við Gullborg í Vesturbænum sem dæmi um mikilvæga framkvæmd sem sé á teikniborðinu. Þá sé unnið að byggingu nýs leikskóla í Miðborginni. “Sú bygging verður fyrir aftan Austurbæ eða gamla Austurbæjarbíó. “Leikskólinn Miðborg er í dag rekinn í þremur húsum sem eru komin til ára sinna. Nú munum við byggja nýjan vel búinn leikskóla sem leysir tvær af þessum eldri leikskólabyggingum af hólmi. Í haust opnaði ný ungbarnadeild í Drafnarsteini í Vesturbænum sem bættist við ungbarnadeildir í Grandaborg og Hagaborg. Þetta eru sérútbúnar deildir þar sem séð er fyrir þörfum yngstu barnanna. Þar eru meðal annars ný skiptiborð, upphituð golf, ný húsgögn og leikföng auk útisvæða við hæfi yngstu barnanna. Við erum búin að opna 21 leikskóladeild og sjö munu bætast við á þessu ári. 

Vesturbæjarskólinn er lyftistöng

Ef við snúum okkar aðeins að grunnskólanum,” heldur Skúli áfram “þá er nýja viðbyggingin við Vesturbæjarskólann gríðarleg lyftistöng fyrir skólastarfið. Þar er um margar nýjungar að ræða bæði er varða aðstöðu kennara og nemenda. Næsta stóra verkefni í Vesturbænum er að fara í endurbætur á Melaskóla. Þótt um glæsilega byggingu sé að ræða þarfnast hún viðhalds og einnig þarf að aðlaga ýmsa hluti kröfum nýrra tíma. Má þar nefna aðgengismál, mötuneyti og fleira sem ekki var hugað fyrir á þeim tíma sem húsið var byggt.” Skúli segir að skólarnir í Vesturbænum séu mannaðir réttindakennurum og einnig fyrstu skólarnir sem tóku að sér að innleiða barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna. Ég er líka mikill talsmaður þess að nýta eigi græn svæði í nærumhverfi skólanna sem lifandi svæði fyrir fjölbreytta útiveru barna og fullorðinna. Liður í því er að nýta Hagatorg meira fyrir skólana og íbúa svæðisins. Hagatorg er eitt stærsta torg landsins en jafnframt eitt það vannýttasta og það stingur í augun ekki síst þegar mikil þörf er á auknu leik- og athafnarými fyrir börn og nemendur á svæðinu í Melaskóla, Hagaskóla og leikskólanum Hagaborg. Ég myndi vilja setja það í flokk með því sem við köllum “torg í biðstöðu” svæði sem mætti bjóða áhugasömum aðilum þ.m.t. umræddum skólum að nýta til fjölbreyttrar útiveru án þess að festa framtíðarnotkun í skipulag til lengri framtíðar.  Við sáum það við opnun Menningarnætur í fyrra að Hagatorgið hefur alla burði til að iða af lífi og við eigum að bretta upp ermar og nýta það fyrir börnin og íbúana í Vesturbænum.”